Geschiedenis Velsen

De plaatsnaam gaat terug op een waternaam Felisa, mogelijk een combinatie van fel = vaal en isa = bruin, een achtervoegsel ter aanduiding van een water, zodat Velsen genoemd zou zijn naar de ligging aan een 'vale, bruine waterloop'. IJmuiden - Oud IJmuiden

Een jonge plaats met een jonge naam die reeds 'bedacht' werd door Mr. Simon Vissering in zijn artikel 'Een uitstapje naar Y-muiden'. Dit artikel, waarin Vissering zijn fantasie de vrije loop laat, dateert van 1848, toen er nog geen sprake was van een definitief plan om het Noordzeekanaal te graven. Pas op 8 maart 1865 werd de eerste spade voor de aanleg van het kanaal in de grond gestoken en op 1 november 1876 kon het kanaal door koning Willem III geopend worden. Kennelijk nam de directie van de Amsterdamsche Kanaal Maatschappij de reeds door Vissering gebruikte naam 'IJmuiden' over, want tijdens de openingsplechtigheid besloot de directeur Josephus Jitta zijn feestrede met de woorden: 'En nu Sire, moge her U behagen de Noordzeehaven te openen, die wij gaarne met Uwe toestemming den naam van haven van IJmuiden zouden geven, omdat door deze openstelling aan het IJ een mond ten Westen is gegeven voor den mond die wij ten Oosten sloten.

Oud IJmuiden is een woonkern die is ontstaan na het gereedkomen van de Zuidersluizen in 1876 en is volgebouwd in 1912. Geheel gesitueerd in afgegraven en geëgaliseerde duinen. Het gebied is volledig tot stand gebracht door particulier initiatief, tot bloei gekomen door de opkomst en ontwikkeling van de visserij. Het gebied ten westen van de Oranjestraat is het oudste deel met van oorsprong individuele huizen en gebouwen in een gridvormig stratenpatroon. Dit stratenpatroon is uniek. De Kanaalstraat vormt de hoofdstraat, oorsponkelijk met veel kroegen. Ten oosten van de Oranjestraat vnl. kleinere arbeiderswoningen, met als uitzondering daarop de wat ruimere huizen aan de Kon. Wilhelminakade en de villa's van reders aan de Kanaalstraat. Gedurende en na de Tweede Wereldoorlog is Oud IJmuiden gesloopt, gebombardeerd, zeer vervallen en slechts ten dele gesaneerd. Aan de monding van het Noordzeekanaal is vanaf 1881 een Nederlands Fort als onderdeel van de Stelling van Amsterdam gebouwd om de toegang naar Amsterdam te beschermen. Met de aanleg van de Noordersluizen kwam het fort op een eiland te liggen. In de Tweede Wereldoorlog werd het Forteiland het kernwerk van de Festung IJmuiden, onderdeel van de Atlantikwall.

Nieuw IJmuiden, waartoe ook Duinwijk en Zeewijk behoren, is ontstaan naar aanleiding van het graven van het Noordzeekanaal. Vanaf 1865 ontstond een nederzetting (De Heide, later Velseroord) ter hoogte van het huidige stadhuis. Na het 'volbouwen' van Oud IJmuiden ontstond een nieuwe buurt aan de oostzijde van de Julianabrug. In 1926 waren de beide buurten aan elkaar gegroeid, verbonden door de IJmuider Straatweg en de Kennemerlaan. De

Kennemerlaan was de belangrijkste winkelstraat. Relatief veel architectuur uit de eerste twee decennia van de 20ste eeuw, met representatieve voorbeelden van typische 'eigenbouw architectuur' met buurtwinkeltjes langs met name de Willibrordstraat en de Trompstraat. Sociale woningbouwprojecten uit de jaren tien en twintig (buurtje Zanderstraat, buurtje Reinier Claessenstraat en Bomenbuurt). In de jaren twintig/dertig de Vogelbuurt als 'villawijkje' met de betere middenstandswoningen. Tijdens de W.O.II was IJmuiden als onderdeel van de Duitse Festung IJmuiden geëvacueerd. Veel huizen zijn gesloopt ten behoeve van schootsvelden. Na de oorlog een ingrijpend Wederopbouwplan door de architect Dudok (i.s.m. Van Tijen en Maaskant). Een nieuwe structuur

volgens de wijkstad gedachte, waarbij veel jonge architecten zoals A. Staal de gelegenheid kregen een eigen deelwijkje in te vullen. Nieuwe verkeersader en hart van IJmuiden werd de Lange Nieuwstraat. Belangrijk element werd de opmerkelijke groenstrook met publieke voorzieningen; Gijzenveltplantsoen/Moerbergplantsoen. De internationaal zeer bekende

architect Dudok (o.a. stadhuis Hilversum) ontwierp het karakteristieke stadhuis.

Duinwijk is in de jaren vijftig en zestig tot stand gekomen naar het grondplan van Wissing, eerder assisitent van Van Tijen en Maaskant. Het wijkje vormt een architectonische eenheid. Zeewijk is in de jaren zeventig gebouwd. Eveneens naar grondplan van Wissink maar met een totaal andere benadering en met de introductie van hoogbouw.

Onder het gebied Havens en Sluizen worden verstaan het gebied van Zeehaven IJmuiden en het sluizencomplex. De rapportage van de monumentencommissie heeft niet kunnen leiden tot het daadwerkelijk aanwijzen van beschermde monumenten in deze gebieden. Een belangrijk gebied binnen het terrein van Zeehaven IJmuiden is de voormalige Zuidzijde, gelegen tussen de Vissers  en Haringhaven in. In dit gebied eveneens een rechthoekig stratenpatroon en van oudsher industriële   en bedrijfsbebouwing vanaf ca. 1900. De helaas op grote schaal verstoord wordende oudste bebouwing wordt gekenmerkt door een robuuste baksteen architectuur. De Noordersluizen vallen op door de opmerkelijke architectonische vormgeving van de opstallen, ontworpen door ir. J. Emmen.